Sử dụng vaccin phòng bệnh cho vật nuôi

Trong những năm gần đây, được sự quan tâm hỗ trợ của Nhà nước trong việc tổ chức tiêm phòng định kỳ cho đàn vật nuôi, nhờ đó dịch bệnh đã từng bước được ngăn chặn. Tuy vậy, nhiều loại dịch bệnh nguy hiểm vẫn thường xuyên xảy ra làm nhiều gia súc, gia cầm mắc bệnh, chết, phải tiêu hủy, gây thiệt hại về kinh tế cho người chăn nuôi và ngân sách Nhà nước chi cho phòng chống dịch.

Nguyên nhân dịch chủ yếu ở đàn vật nuôi chưa được tiêm phòng các loại vaccin theo quy định, nên không có miễn dịch để chống lại mầm bệnh. Khi điều kiện thời tiết khí hậu thay đổi, chuyển mùa, sức đề kháng của vật nuôi giảm dễ xảy ra dịch bệnh. Để tạo miễn dịch chủ động cho đàn vật nuôi, nhằm hạn chế dịch bệnh xảy ra trên đàn gia súc, gia cầm thì phòng bệnh bằng vaccin là việc làm cần thiết.

Vaccin là chế phẩm sinh học chứa các mầm bệnh (vi khuẩn, vi rút…) đã bị làm yếu đi hoặc đã chết (không còn khả năng gây bệnh). Sau khi tiêm vào cơ thể sẽ kích thích cơ thể sinh ra kháng thể đặc hiệu để chống lại bệnh (còn gọi là miễn dịch). Có 02 loại vaccin thường được sử dụng để phòng bệnh cho vật nuôi, đó là:

- Vaccin nhược độc (vaccin sống): Là chế phẩm sinh học từ vi khuẩn hoặc vi rút đã được làm yếu đi đến mức không gây nguy hiểm cho vật nuôi nhưng có tác dụng gây miễn dịch tốt hoặc từ những chủng vi sinh vật vốn có tính gây bệnh thấp đối với động vật được tuyển chọn từ tự nhiên.

- Vaccin chết (vaccin vô hoạt): Là chế phẩm sinh học từ vi khuẩn, vi rút mầm bệnh đã bị giết chết bằng các tác nhân vật lý như tia cực tím, các chất hóa học như axit phenic, formol... (các loại vaccin tụ huyết trùng trâu bò, tụ huyết trùng heo... vô hoạt bằng formol pha chất bổ trợ là keo phèn).

Việc lựa chọn sử dụng loại vaccin tiêm phòng cho đàn vật nuôi cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả phòng bệnh. Mỗi loại vaccin chỉ phòng được một bệnh, không phòng được các bệnh khác, chẳng hạn vaccin Tụ huyết trùng trâu bò chỉ phòng được bệnh Tụ huyết trùng trên trâu bò, không phòng được bệnh Tụ huyết trùng heo, Lở mồm long móng..., hiệu quả và thời gian miễn dịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Kỹ thuật tiêm, liều lượng tiêm, chế độ bảo quản vaccin, tình trạng sức khỏe của con vật... Nếu bảo quản và sử dụng đúng thì sẽ đảm bảo thời gian miễn dịch kéo dài, ngược lại sẽ làm mất một phần hoặc mất hoàn toàn khả năng tạo miễn dịch của vaccin.

Vaccin phòng bệnh cho vật nuôi không phải có tác dụng tức thời sau khi tiêm mà cần một thời gian nhất định động vật mới có khả năng tự miễn dịch, vì vậy khi tiêm phòng vaccin phải thực hiện theo đúng nguyên tắc sau:

Bảo quản, vận chuyển đúng kỹ thuật: Đây là yếu tố đặt lên hàng đầu bởi vaccin luôn đòi hỏi phải bảo quản ở một điều kiện nghiêm ngặt, đặc biệt là các loại vaccin nhược độc. Vaccin phải được bảo quản ở chỗ tối, râm mát, tránh ánh nắng mặt trời, nhiệt độ bảo quản thích hợp là từ 2 - 8°C. Vaccin nhược độc được điều chế từ vi rút phải bảo quản ở nhiệt độ thấp (-15°C đến 0°C) trong quá trình tích trữ và vận chuyển nhưng ở trạng thái đông khô thì bảo quản lạnh ở 1 - 4°C. Do vậy, nếu bảo quản vaccin không đúng kỹ thuật sẽ làm ảnh hưởng tới chất lượng và hiệu lực của vaccin.

Để bảo quản vaccin trong điều kiện tốt nhất khi vận chuyển phải đựng vào hộp xốp hoặc phích đá; nếu mua với số lượng ít, nơi mua gần thì bảo quản bằng túi nilon, tốt nhất là loại nilon tối màu. Trong quá trình bảo quản, vận chuyển cần bao gói kỹ, tránh hiện tượng va đập và đặc biệt không cho ánh nắng trực tiếp chiếu vào.

Tiêm phòng vaccin đúng kỹ thuật: Tùy theo từng loại vaccin và theo hướng dẫn của nhà sản xuất, kỹ thuật tiêm có khác nhau, có loại vaccin thì tiêm bắp thịt, có loại tiêm dưới da.

- Tiêm phòng hàng năm cho gia súc, gia cầm ở nơi có ổ dịch cũ, nơi có bệnh truyền nhiễm phát sinh theo mùa trước mùa phát bệnh; bà con cần lưu ý vaccin phòng bệnh nào thì chỉ phòng được bệnh đó, không phòng được bệnh khác.

- Không được tiêm vaccin cho động vật đang mắc bệnh, nghi mắc bệnh, động vật quá gầy yếu, quá non, con mẹ mới đẻ, những con đang gặp Stress (mới thiến chưa lành vết thương, dời chuồng, xổ giun…) và thận trọng khi tiêm phòng cho động vật mang thai, thời kỳ chửa cuối.

- Dụng cụ tiêm phòng phải đảm bảo tiệt trùng. Biện pháp tốt nhất là luộc sôi để nguội trước khi sử dụng, không dùng cồn để sát trùng bơm kim tiêm khi tiêm vaccin.

- Dùng vaccin phải đủ liều, đúng đường tiêm, đúng vị trí... theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất; vị trí tiêm phải được sát trùng; lắc kỹ lọ vaccin trước khi sử dụng; vaccin đã pha hoặc đã cắm kim tiêm nên dùng càng sớm càng tốt, nếu thừa phải hủy, không được dùng cho ngày hôm sau; không vứt bừa bãi chai lọ, kim tiêm sau khi sử dụng vaccin, cần theo dõi vật nuôi để kịp thời can thiệp các trường hợp phản ứng hoặc gia súc, gia cầm có thể bị sốc phản vệ; khi đi mua vaccin nên mua ở những nơi có đủ điều kiện, được phép bán vaccin, tốt nhất mua tại các cửa hàng được Chi cục Thú y cấp phép để đảm bảo chất lượng và được tư vấn kỹ thuật về cách sử dụng các loại vaccin.

Một số bệnh cần thiết phải phòng bệnh bằng vaccin

- Đối với trâu bò: Tiêm phòng vaccin Lở mồm long móng, Tụ huyết trùng.

- Đối với heo: Tiêm phòng vaccin Dịch tả, Tụ huyết trùng, Tai xanh, Lở mồm long móng, Phó thương hàn…

- Đối với chó, mèo: Tiêm phòng bệnh Dại…

- Đối với gà: Tiêm phòng vaccin Cúm gia cầm, Newscatle…

- Đối với vịt: Tiêm phòng vaccin Cúm gia cầm, Dịch tả vịt,…